Onlangs kwam ik voor slechts drie euro-knaken in het bezit van het boek ‘De Vrijmetselarij ontleed’ door prof.mr. Jakob Zeijlemaker (1890-1970). Het was Zeijlemakers laatste boek, dat postuum verscheen in 1972. De recensie in Thoth was toen al zeer lovend. En ook vijftig jaar na dato blijkt het boek waardevast. Zeijlemakers andere belangrijke boek, de ‘Hiram-Mythe en Meestergraad’, werd in 1981 nog herdrukt. Daarnaast heeft Zeijlemaker nog enkele dunne boekjes over vrijmetselarij gepubliceerd en schreef hij dertien artikelen in Thoth.
Het boek begint met een beschouwing van wat volgens Zeijlemaker de vrijmetselarij nu precies ìs, gevolgd door een uitgebreid cultuurhistorisch overzicht van de vrijmetselarij in Engeland, Frankrijk, Duitsland en de Verenigde Staten. Heeft de vrijmetselarij onder het Grootoosten der Nederlanden (GOdN) zich tweehondervijftig jaar lang vooral rustig kabbelend ontwikkeld, in bijvoorbeeld België en Frankrijk is het er heel wat heftiger aan toegegaan. Als de maçonnieke geschiedenis ons iets leert, dan is het wel dat, alle mooie idealen ten spijt, de broederketen die de ganse aarde omspant steeds weer in kleine stukken breekt.
Wat Zeijlemaker in zijn magnum opus bewonderenswaardig goed doet is dat hij elke vraag uiteenrafelt en iedere deelvraag analyseert op de plusen minpunten. Zeijlemaker compareert met zichzelf. Je kunt het op alle onderdelen oneens zijn, maar zijn conclusies komen niet zomaar uit de lucht vallen. Als lezer word je stap voor stap meegenomen in het afwegingsproces. Ook de stellingen die Zeijlemaker verwerpt, worden van alle kanten belicht, en dat laat de lezer ruimte tot overdenking.
‘De Vrijmetselarij ontleed’ is nog steeds van grote waarde als overzicht van de historische ontwikkelingen en culturele verschillen in de vrijmetselarij in Engeland, Frankrijk, Duitsland en Amerika. Voor iedere maçon die zoekt naar waarheid over ontwikkelingen en thema’s in de vrijmetselarij buiten Nederland tot kort na de Tweede Wereldoorlog, is dit boek een goed vertrekpunt. Ook geeft het boek een verhelderend inkijkje in de maconnieke denkwereld van een maçonnieke intellectueel van vijftig jaar geleden.
Lees meer van Hans Middendorp in de nieuwe Thoth, Vrijheid en orde.
